Umiejętność skutecznego uczenia się jest obecnie uważana za jedną z najbardziej pożądanych i przyszłościowych umiejętności. Co ciekawe, zajęć poświęconych temu “Jak się uczyć?” na próżno szukać w szkołach. Wielka szkoda, bowiem wiedza na ten temat z pewnością przydałaby się każdemu uczniowi i nie tylko – w końcu uczymy się przez całe życie.
Ty też możesz nauczyć się uczyć!
Czy wiesz, że…
…strategie, które są powszechnie znane i promowane, na przykład wielokrotne czytanie, to strata czasu?
To NIE działa – mało skuteczne strategie:
– wielokrotne czytanie tego samego tekstu,
– wykonywanie dużej ilości podobnych ćwiczeń pod rząd,
– podkreślanie ważnych fragmentów,
– uczenie się na ostatnią chwilę,
– podsumowywanie (parafrazowanie najważniejszych tez),
– zapamiętywanie słów kluczy oraz wyobrażanie sobie (powiązywanie słów z obrazami umysłowymi) – krótkotrwały efekt,
– uczenie się zgodnie ze stylem uczenia się.
Na naukę nigdy nie jest za późno!
Co możesz zrobić, żeby lepiej zapamiętać to, czego chcesz się nauczyć?
1. Zadbaj o mózg. Pomogą ci w tym:
a) Zdrowa, zrównoważona dieta (mózg zużywa aż 20% tego, czym karmisz swój organizm), bogata w kwasy omega-3 (tłuste ryby, olej lniany, orzechy włoskie) oraz częste picie wody, której niedostatek może powodować chwilowe problemy z koncentracją i pamięcią krótkotrwałą.
b) Regularne ćwiczenia fizyczne (korzystnie wpływają na myślenie, pamięć; chronią mózg przed niszczącym działaniem upływającego czasu, pozwalają dłużej cieszyć się pełną sprawnością).
c) Odpowiednia dawka snu. Jeżeli chcesz, by Twój mózg funkcjonował prawidłowo, musisz zapewnić mu odpoczynek. Szkoda Ci czasu na relaks? Pomyśl o tym jak o inwestycji. Kiedy się wysypiasz (w porównaniu do stanu niewyspania):
jesteś bardziej skłonny podejmować racjonalne decyzje,
łatwiej Ci się skoncentrować,
jesteś zdolny zapamiętać i odtworzyć z pamięci więcej informacji,
masz lepszy refleks, szybciej myślisz,
po prostu działasz sprawniej i efektywniej.
d) Wyzwania umysłowe. Tym, co rozwija mózg, przyczyniając się do powstawania nowych komórek nerwowych oraz zagęszczania połączeń między już istniejącymi, są aktywności wymagające intelektualnego wysiłku, a więc nowe, trudne i różnorodne, pobudzające mózg do wytężonej pracy. Wśród nich znajdują się: nauka gry na instrumencie, przyswajanie zasad języka obcego, czytanie książek, rozwiązywanie łamigłówek czy granie w szachy. Warto także przełamywać rutynę podczas wykonywania codziennych czynności.
Czy wiesz, że…
Studiowanie oraz analiza poszczególnych wersetów Biblii są korzystne nie tylko pod względem rozwoju duchowego – stanowią wymagający trening dla mózgu!
2. Uwierz, że dasz radę. Uczenie się jest umiejętnością, którą nabywamy. Ty także możesz to zrobić, nawet jeżeli wcześniej nie należało ono do Twoich mocnych stron. Ważne jest to, żeby chcieć zmiany. Przeczytaj ten tekst do końca i zastosuj wskazówki, które się w nim znajdują.
3. Obierz długoterminowy cel. Niektórzy uczą się, by wiedzieć więcej. Inni pragną osiągnąć sukces w danej dziedzinie albo zdobyć kwalifikacje zawodowe, gwarantujące im wymarzoną pracę lub awans. Są również tacy, którzy wierzą, że dzięki temu będą wieść spokojne życie. Czy zastanawiałaś się kiedykolwiek, dlaczego chcesz się uczyć (albo dlaczego warto się uczyć)? Zapytaj o to także swoje dzieci i wytłumacz im, że to, co robią teraz, będzie miało swoje konsekwencje w przyszłości. Dobrze, by zdawały sobie z tego sprawę.
Wyznaczenie własnego celu i zmierzanie ku niemu poprzez świadome stawianie kolejnych kroków jest niezwykle pomocne w procesie uczenia się. Myśl o celu i wiedza o tym, co pozostało do zrobienia, pobudza do działania – tym samym – samodyscypliny.
Ważne, by podejście “muszę się nauczyć” zamienić na “chcę się nauczyć”.
Pomocne pytania:
Jaki jest mój cel? Do czego dążę?
Dlaczego chcę się uczyć? Po co to robię?
Do czego mi się to przyda? Co chcę osiągnąć, a czego uniknąć?
W jakim miejscu widzę siebie za kilka lat? Dlaczego to, co robię teraz, jest ważne z punktu widzenia mojej przyszłości?
Co jest dla mnie dobre?
Najszybciej i najsprawniej uczymy się wtedy, gdy uważamy, że ma to sens, jest celowe, pożyteczne i przyda nam się w życiu.
4. Postaw na systematyczność i ciężką pracę. Uczenie się wymaga regularnej aktywności własnej, która z biegiem czasu staje się nawykiem, czymś naturalnym, a także przyjemnym. Zaplanuj swoją naukę – znajdź dla niej miejsce w grafiku.
Ucz się przez 30 minut, po czym rób 2-3 minutowe przerwy (krótkie, ale częste – nie więcej niż 7 minut) – im więcej czasu poświęcisz nauce, tym dłuższa powinna być przerwa.
5. Przygotuj odpowiednie warunki do nauki. Zanim zabierzesz się do pracy, zorganizuj przestrzeń wokół siebie w taki sposób, by nic Cię nie rozpraszało. Uporządkuj biurko, notatki i przygotuj potrzebne materiały (książki, pomoce naukowe, kartki czy flamastry). Wycisz oraz schowaj telefon, wyłącz telewizor oraz komputer (jeżeli korzystasz z komputera, wycisz komunikatory) – niech nic nie odciąga Twojej uwagi od nauki.
6. Podziel materiał na mniejsze partie. Zamiast próbować jednorazowo przyswoić obszerny materiał, poporcjuj go i rozłóż naukę w czasie – w myśl zasady “mniej, a częściej”. Dodatkowym plusem takiego zabiegu podzielenia całości na partie (a także kategorie/ nadanie tytułów) jest to, że nazwy poszczególnych kategorii będą służyć jako wskazówki przypominania
7. Zaangażuj jak najwięcej zmysłów. Doświadczaj, przeżywaj. Najłatwiej jest przyswoić treści, które są odbierane wielokanałowo, tzn. kilkoma zmysłami jednocześnie. Materiał, w którym obecne są zarówno elementy wzrokowe, słuchowe, jak i kinestetyczno-dotykowe zapamiętujemy na dłużej. Dzięki nim łatwiej przywołać skojarzenia.
8. Zrozum i nadaj znaczenie temu, czego się uczysz. Odnoś to do swojej osoby, doświadczeń, przekonań. Niech będzie to dla Ciebie ważne, ciekawe.
9. Powtarzaj (i rób to umiejętnie). Każde kolejne powtórzenie sprawia, że materiał utrzymuje się dłużej w pamięci.
Żeby trwale zapamiętać to, czego się uczymy, musimy powtórzyć materiał (minimum):
- W tym samym dniu, po zakończeniu nauki.
- Następnego dnia.
- Po tygodniu.
- Po miesiącu.
- Po pół roku.
Można powtarzać na dwa sposoby:
powtarzanie podtrzymujące – odtwarzanie gotowych definicji, fragmentów z podręcznika oraz notatek (zawsze ta sama forma, tzw. „wkuwanie” na pamięć). Nie ma gwarancji sukcesu.
powtarzanie opracowujące – zastanawianie się nad znaczeniem materiału i odnoszenie go do posiadanej wiedzy; opowiadanie, mówienie o tym, czego się nauczyło, własnymi słowami, a nie za pomocą gotowych regułek; samodzielne definiowanie; tworzenie ogólnych pojęć, z pominięciem tego, co uważa się za mało istotne. Trwały efekt. Sposób znacznie skuteczniejszy niż poprzedni.
Powtarzaj nawet wtedy, kiedy czujesz, że jesteś doskonale przygotowana. Utrwal to, co już wiesz, by zapamiętać na dłużej.
10. Testuj sama siebie. Samodzielne testowanie swojej wiedzy jest jedną z najskuteczniejszych strategii uczenia się. Taka forma pozwoli Ci: uświadomić sobie, czego do tej pory się nauczyłaś, a czego jeszcze nie umiesz; zdać sobie sprawę z posiadanej wiedzy; trwale zapamiętać to, co już wiesz; przyswoić obszerny materiał. Pamiętaj o zachowaniu odstępów czasowych pomiędzy kolejnymi testami i o regularności. Najlepiej sprawdzają się pytania otwarte, testy wielokrotnego wyboru, dłuższe prace pisemne oraz fiszki.
Pomocne pytania: O co może zapytać mnie nauczyciel/wykładowca/egzaminator? Które informacje są ważne?
11. Rozkładaj ćwiczenia w czasie (nie wszystko na raz) i mieszaj je z zadaniami dotyczącymi innej tematyki. Choć wymaga to zwykle większego nakładu czasu i pracy, efekty takiej strategii są trwałe.
12. Trudności działają na Twoją korzyść! Trudności, takie jak robienie przerw, łączenie różnych dziedzin, mieszanie ćwiczeń – to wszystko z pozoru może wydawać się jedynie niepotrzebnym utrudnieniem, ale nic bardziej mylnego. Dzięki nim treści, które chcesz przyswoić, pozostaną w pamięci na dłużej.
Wesprzyj swoje dzieci – przekaż im tę wiedzę!
Źródła:
(1) Bąbel, P., Wiśniak, M. (2008). Jak uczyć, żeby nauczyć. Warszawa: WSiP.
(2) Kolber, M. (2009). Uczymy się, jak się uczyć – kilka uwag o umiejętności uczenia się. Forum dydaktyczne 5-6.
(3) Newton, P. (2015). The Learning Styles Myth is Thriving in Higher Education. Frontiers in Psychology, 6.
(4) Nordengen, K. (2019). Mózg ćwiczy, czyli jak utrzymać umysł w dobrej formie. Warszawa: Wydawnictwo Marginesy.
(5) Pashler, H., McDaniel, M., Rohrer, D., Bjork, R. (2008). Learning Styles: Concepts and Evidence. Psychological Science in the Public Interest. 9 (3), 105-119.
(6) Sajewicz-Radtke, U. (2017). Skuteczne techniki uczenia się. Diagnozowanie umiejętności praktycznych w toku kształcenia i egzaminowania. Gdańsk: Pracownia Testów Psychologicznych i Pedagogicznych.
(7) Włodarski, Z. (1985). Odbiór treści w procesie uczenia się. Warszawa: PWN.
